Haklı Fesih Kavramı ve Yasal Dayanağı Nedir?
- patikahukuk
- 4 saat önce
- 3 dakikada okunur
İşveren açısından haklı fesih, işverenin iş akdini bildirim veya ihbar sürelerine bağlı olmaksızın, işçide ortaya çıkan belirli ağır sebepler nedeniyle derhal sona erdirme yetkisidir. Bu yetki, süresi belirli ya da belirsiz olması fark etmeksizin iş sözleşmesinde kullanılabilir. Hukuken, bu durum 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir.
Söz konusu düzenleme, işverene işçinin davranışı ya da ortaya çıkan durum nedeniyle “iş ilişkisinin devamının kendisinden beklenemeyeceği” hâller olması halinde sözleşmeyi fesih hakkı tanımaktadır.
2. Temel Fesih Sebepleri
Yasada öne çıkan haklı fesih sebepleri üç başlıkta toplanabilir: (i) sağlık sebepleri, (ii) ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri, (iii) zorlayıcı sebepler. Ayrıca işçinin gözaltına alınması ya da tutuklanması durumu da özel bir sebep olarak yer alır.
2.1 Sağlık Sebepleri
İşçinin iş görme kabiliyetini doğrudan etkileyen sağlık durumu, işin niteliğinden kaynaklı risk taşıyorsa veya işçinin sürekli olarak doğrudan iletişimde bulunduğu işveren ya da başka bir işçi bulaşıcı hastalığa sahipse, işveren bildirim süresi beklemeden fesih hakkını kullanabilir.
Özellikle son dönemde iş yeri sağlık ve güvenlik koşullarına önem verilmesiyle bu sebebin uygulamada daha hassas değerlendirildiği görülmektedir.
2.2 Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri
Bu başlık altında, işçinin güven ilişkisinden doğan sadakat, doğruluk ve bağlılık yükümlülüklerine aykırı davranışları yer alır.
Örnekler şunlardır:
İşe girerken gerçekte sahip olmadığı vasıfları olduğunu ileri sürmek, işvereni yanlış bilgilendirmek.
İşveren veya ailesine yönelik hakaret, onur ve şeref zedeleyici sözler/suç isnatları.
İşyerinde başka bir çalışana cinsel tacizde bulunmak.
İşyerine sarhoş ya da uyuşturucu madde etkisiyle gelmek; iş güvenliği kurallarına uymamak gibi fiiller.
İşverenin mesleki sırlarını açıklamak, işyeri malına izinsiz el koymak, hırsızlık yapmak. İşçinin işyerinde suç işlemesi – özellikle cezaya konu olan ve cezası ertelenmeyen suçlar.
Bu tür davranışlar, işverenin artık işçiye güven duymasını ve iş ilişkisinin devam etmesini makul olarak beklemesini imkânsız hâle getirir.
2.3 Zorlayıcı Sebepler
İşyerinde çalışmanın teknik, ekonomik ya da işin niteliğinden kaynaklı şekilde bir haftadan fazla durması gibi zorlayıcı hallerin ortaya çıkması, işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal fesih hakkını doğurur. Örneğin işyerinin faaliyetinin ciddi şekilde durması veya işin tamamen sona ermesi hâllerinde söz konusu olabilir.
2.4 Gözaltı veya Tutuklanma
İşçinin suç işlenmesi sonucu gözaltına alınması veya tutuklanması gibi özgürlüğünün kısıtlanması durumu da hukuki olarak haklı fesih sebebi olabilir. Örneğin, işçi belirli süre iş görmemişse ve bu durum bildirim süresini aşmışsa işveren fesih yoluna gidebilir.
3. Usul ve Süreye İlişkin Hususlar
· İşveren, haklı fesih sebebi doğduktan sonra makul süre içinde fesih iradesini belirtmelidir. Özellikle “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” bakımından, ilgili fiilin öğrenildiği tarihten itibaren en geç 6 iş günü içinde ve her hâlde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl geçmeden fesih iradesinin bildirilmesi gerekmektedir.
Yazılı bildirim yapılması hukuken zorunlu olmamakla birlikte, işverenin ileride doğabilecek işçi itirazlarına karşı delil olarak yazılı ihtar ya da belgelendirme yapması faydalıdır.
Haklı fesih işlemi kullanılırken, işçinin çalışmasından kaynaklanan alacaklarının (örneğin ücret, fazla mesai, kullanılmamış yıllık izin) ödenmiş olması gerekmektedir. Aksi takdirde fesih hukuken geçersiz sayılabilir.
4. Sonuç ve Öneriler
İşveren açısından haklı nedenle fesih hakkının kullanılması ciddi bir işlemdir ve yalnızca yasada sayılan ya da benzer nitelikteki durumlarda geçerlidir.
Kullanım sırasında şu hususlara dikkat edilmelidir:
Fesih gerekçesi, somut ve belgelenebilir olmalıdır (örneğin savunma alınması, tutanak tutulması, delillerin toplanması).
Usul kurallarına (neden belirtme, makul süre, işçinin alacaklarının ödenmesi) uyulmalıdır.
Yanlış ya da eksik gerekçeyle yapılan fesih, işçi tarafından “haksız fesih” olarak değerlendirilebilir ve işverene tazminat yükümlülüğü doğabilir.
Özellikle “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymama” hallerinde tazminat ödeme durumu gündeme gelebilir; ayrıca işverenin feshi için geçerli nedenler, işçi bakımından kıdem tazminatı hakkını tamamen ortadan kaldırmaz.
Sürecin başından itibaren işverenin, iş sözleşmesi ve iç düzenlemeler çerçevesinde hareket etmesi ve gerekirse iş hukuku konusunda uzman bir danışmandan destek alması tavsiye edilir.
Not: Bu makale, hukuki konulara ilgi duyan kişilerin genel bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır; ve hukuki danışmanlık yerine geçmez Kapsamlı bir kaynak olma iddiası taşımaz ve yasal tavsiye olarak değerlendirilmemelidir.
Yorumlar