Mobbing Davalarında İspat Sorunu Nasıl Çalışır?

Çalışma hayatında belki de en yıkıcı sorunlardan biri mobbing, yani işyerinde sistematik psikolojik tacizdir. Son yıllarda hem akademik literatürde hem de Yargıtay içtihatlarında giderek daha fazla tartışılan mobbing, mağdurların iş ortamında yalnızlaşmasına, performans kaybına ve psikolojik tahribata uğramasına yol açıyor. Ancak hukuki açıdan mobbing davalarının önündeki en büyük engel, bu davranışların çoğunlukla gizli ve dolaylı gerçekleşmesi, dolayısıyla ispatının zorluğudur.

Bu yazıda, mobbing davalarında ispat yükü, kullanılan yöntemler ve Yargıtay’ın yaklaşımı ele alınacak.

Mobbing Nedir ve Hukuki Dayanağı

Mobbing, işyerinde sistematik, sürekli ve kasıtlı olarak uygulanan psikolojik tacizleri ifade eder. Bu davranışların mobbing sayılabilmesi için üç unsur gerekir: sistematiklik, süreklilik ve kasıt. Tekil kaba veya nezaketsiz davranışlar mobbing oluşturmaz; ancak bu davranışlar üst üste geldiğinde işçinin kişiliğini hedef alan bir taciz zinciri ortaya çıkar.

Hukuki dayanak olarak Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesi, işverenin işçinin kişiliğini koruma ve gözetme yükümlülüğünü düzenler. Ayrıca, işverenin eşit işlem borcu (4857 sayılı İş Kanunu, md. 5/son fıkra) de mobbing iddialarında ispat yükünün işçi lehine yorumlanmasına zemin hazırlar.

Neden Mobbing Davalarında İspat Zor?

Mobbing davalarında ispatın güç olmasının temel nedeni, eylemlerin örtülü ve dolaylı olmasıdır. Bu durum, tanık bulmayı ve objektif delil toplamayı zorlaştırır.

Ayrıca mobbing, çoğu zaman kapalı kapılar ardında gerçekleşir; doktor raporları ve psikolojik tedavi kayıtları, yaşanan tahribatı gösterse de eylemlerin sistematik ve kasıtlı olduğunu doğrudan ispatlamakta yetersiz kalır. Bu noktada Yargıtay, klasik ispat kurallarının katı uygulanmasının adaletli olmayacağını kabul etmiştir.

Yaklaşık İspat ve İspat Yükünün Dinamikliği

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2013 yılında aldığı bir kararla, mobbing iddialarında yaklaşık ispat ilkesini ortaya koymuştur. Buna göre, davacı işçinin, kendisine işyerinde mobbing uygulandığına dair şüphe uyandıracak olguları ortaya koyması yeterlidir. Artık işveren, mobbingin gerçekleşmediğini ispatlamakla yükümlüdür.

Yaklaşık ispat, tam kanıtın zor bulunduğu durumlarda makul şüpheyi gösterecek düzeyde delil sunmayı ifade eder. Böylece işçinin zayıf konumu gözetilirken, hukuki koruma mekanizması sağlanmış olur.

Delil Türleri ve Değerlendirme

Mobbing davalarında kullanılabilecek deliller çeşitlidir:

• Tanık ifadeleri: İşyerinde şahit olan çalışanların beyanları önemli olmakla birlikte, iş güvenceleri nedeniyle çekingen davranabilirler.

• Psikolojik ve tıbbi belgeler: Psikiyatri raporları, reçeteler ve tedavi kayıtları, mağdurun yaşadığı tahribatı ortaya koyar.

• Dijital deliller: E-posta, WhatsApp yazışmaları gibi belgeler olay tarihlerini ve içeriklerini objektif biçimde gösterir.

• Ses ve görüntü kayıtları: Hukuka uygunluk sınırları tartışmalıdır. Ancak Yargıtay 12. Ceza Dairesi’nin kararları, başka delil imkânı yoksa ve mağdur kendisini korumak zorundaysa kayıt almanın suç sayılamayacağını kabul etmektedir.

Her bir delil, mobbingin sistematikliği ve işyeri davranışlarıyla illiyet bağının kurulmasına hizmet etmelidir. Yargıtay 2017’de aldığı bir kararla, mağdurun yaşadığı psikolojik baskının doktor raporlarıyla desteklenmesi, mobbingin kabulü için yeterli görülmüştür.

Yargıtay’ın Değerlendirme Metodolojisi

Yargıtay kararlarında dikkat çeken bir diğer nokta, olayların toplu değerlendirilmesi ilkesidir. Tekil olaylar mobbing oluşturmasa da, birden fazla olumsuz davranışın sistematik bir bütün olarak ele alınması durumunda hukuki koruma sağlanabilir.

İspat Zorluğu ve Hukuki Çözüm

Mobbing davalarında ispat sorunu, yalnızca teknik bir usul meselesi değil, çalışma hayatında insan onurunun korunması ile doğrudan ilgilidir. Yargıtay içtihatları:

• Katı ispat kurallarından vazgeçilmesini,

• Yaklaşık ispat ilkesinin uygulanmasını,

• İspat yükünün işçi lehine dinamik olarak yer değiştirmesini

öngörerek mağdurların korunmasını sağlamaktadır.

Ancak sistem, yaklaşık ispat bile sunulamayan durumlarda davayı reddetmek suretiyle keyfi iddialara karşı güvence sağlar. Bu denge, mobbingin hem suiistimal edilmesini önler hem de gerçek mağdurlara etkili koruma sağlar.

Gelecekte özel bir mobbing yasası, ispat kurallarının netleştirilmesi ve farkındalık artırıcı önlemler, bu alandaki hukuki uygulamanın daha etkin olmasına katkı sağlayacaktır.

Not: Bu makale, hukuki konulara ilgi duyan kişilerin genel bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır; ve hukuki danışmanlık yerine geçmez Kapsamlı bir kaynak olma iddiası taşımaz ve yasal tavsiye olarak değerlendirilmemelidir.