İşveren tarafından işçiye verilen eğitim öncelikli olarak işverenin yararınadır. Ancak bu eğitimle işçinin de kendisini geliştirdiği, daha nitelikli hale geldiği aşikardır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ilke kararına göre; işverence işçiye verilen eğitim, işçinin işyerinde mal ve hizmet üretimine katkı sağlaması sebebiyle işveren yararına olmakla birlikte, verilen eğitim sayesinde işçi daha nitelikli hale gelmekte ve ileride daha kolay iş bulabilmektedir.
Eğitim Karşılığında Asgari Çalışma Süresi Belirlenmesi
İşverenler tarafından verilen eğitimlerin karşılığında işçi için asgari bir çalışma süresi belirlenmesi ve bu asgari süreden önce iş sözleşmesinin bazı sona erme durumlarında cezai şart olarak eğitim giderlerinin geri ödenmesine ilişkin hususların, işverenler ve çalışanlar arasında iş sözleşmelerine bir taahhüt eklenmesi suretiyle ya da ayrı bir sözleşme yapmaları şeklinde kararlaştırılması hukuken mümkündür.
Cezai Şartlarda Orantılılık İlkesi
Eğitim giderleri karşılığı kararlaştırılan cezai şart, karşılıklılık ilkesinin bir istisnası niteliğindedir. Eğitim giderleri karşılığında yalnızca işçi için belirlenen cezai şart, salt bu nedenle geçersiz olmayacaktır. Yapılan eğitim masrafları, cezai şartın karşılığı gibi düşünülerek bu sonuca varılmıştır.
Bununla birlikte iş sözleşmelerinde işçi aleyhine öngörülen eğitim karşılığı cezai şartın ve belirlenen asgari çalışma süresinin, yapılan eğitim masrafları ve eğitim süresi ile orantılı olması gerekir. İşverenin katlandığı masraftan çok daha fazla bir cezai şart geçerli kabul edilemez. Bu konuda hakimler resen ceza miktarının aşırı olup olmadığını denetlemekle ve orantılılık ilkesinin aşan ceza miktarını indirmekle yükümlüdür. Eğitim giderleri talep edilirken talep edilecek olan miktar açısından çalışanın asgari çalışma süresinin bir kısmında çalışıp çalışmadığı mutlaka dikkate alınmalıdır.
Eğitim Giderlerinin Belgelenmesi Zorunluluğu
Eğitim giderlerinin geri istenebilmesi için yazılı bir sözleşme bulunması şarttır. Geri istenebilmesi mümkün olan giderler işçiye bizzat eğitimi için yapılan doğrudan eğitim harcamaları, kurs ücretleri, yemek, seyahat ve konaklama masrafları, eğitim için tutulan yer masrafları, eğiticiye verilen ücretlerdir. Ayrıca, bu giderler ancak belgelenmek şartıyla işçiden istenebilir. Bu harcamaların eğitim için yapıldığına ilişkin ispat yükü de doğal olarak işverenin üzerindedir. İşçiye verilen eğitim her türlü delille ispat edilebilir.
Zorunlu Eğitimlerin Geri Talep Edilememesi
Verilen eğitim mevzuatın öngördüğü ve işverenin vermekle yükümlü olduğu bir eğitim ise cezai şart geçersiz olur, verilen eğitim giderleri talep edilemez. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerine ilişkin verilmesi gereken eğitim giderleri de bu kapsamda geri istenemez.
Eğitim Giderlerinin Geri Ödenemeyeceği Durumlar
İş sözleşmesinin her sona erme hali için, eğitim imkanlarından doğan masrafların geri ödenmesi beklenemez. Aksi halde, işçinin fesih hakkı, çalışma hak ve özgürlüğünü, işini ve işyerini serbestçe belirleyebilme hakkını hakkaniyet ilkeleriyle bağdaşamayacak derecede kısıtlanması anlamına gelecektir.[26] Dolayısıyla, eğitim karşılığı cezai şart, iş sözleşmesinin belli haller nedeniyle sona ermesi durumunda söz konusu olmaktadır.
İşverenler tarafından işçilere sağlanan eğitimlerin hukuki boyutları bu çerçevede değerlendirilmelidir. Eğitim giderleri ile ilgili cezai şart ve asgari çalışma süresi uygulamalarında orantılılık ve belgelenebilirlik ilkelerine dikkat edilmesi, işveren-işçi ilişkilerinin adil ve yasal bir zeminde ilerlemesini sağlar.
NOT: Bu makale, hukuki konulara ilgi duyan kişilerin genel bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır; ve hukuki danışmanlık yerine geçmez Kapsamlı bir kaynak olma iddiası taşımaz ve yasal tavsiye olarak değerlendirilmemelidir.
Comments