Yenilenebilir Enerjide “Topluluk Çağı” Başlıyor!

Avrupa İklim Eylem Ağı’nın (CAN Europe) 29 Nisan 2025 tarihli raporu yenilenebilir enerji projelerinin yalnızca kilovat değil, aynı zamanda toplumsal katma değer üretmesi gerektiğini vurguluyor. Rapora göre proje geliştiriciler, yerel halkı hazırlık aşamasından işletme dönemine kadar sürece ortak ettiğinde izin süreleri kısalıyor, itirazlar azalıyor ve yatırım maliyetleri düşüyor.

Avrupa’da Politika Vitrini

Citizens’ Energy Package: Avrupa Komisyonu’nun yıl içinde sunmaya hazırlandığı bu paket, enerji toplulukları ve öz-tüketici (prosumer) haklarını AB genelinde asgari standarda bağlayacak; kendi elektriğini üreten vatandaşa şebekeye erişim ve gelir paylaşımında güçlü güvenceler getirecek.

LIFE “European Energy Communities Facility”: 6 Mayıs 2025’te başlayan yeni hibe programı, en az 140 yerel topluluk projesine teknik destek ve finansman sağlayacak.

Fast & Fair Renewables & Grids: STK-belediye-yatırımcı koalisyonu, ağ genişletme projelerinde “adil fayda paylaşımı” prensiplerini ortak protokole bağladı.

Bu adımlar, rüzgâr veya güneş santralinin “yerel refah motoru” hâline gelmesini AB politikasının merkezine yerleştiriyor.

İyi Uygulamalar Ne Gösteriyor?

Belçika’daki SeaCoop rüzgâr projesinde 34 kooperatifin offshore santralde %7 hisse almasıyla oluşan gelir, bölgedeki enerji yoksulluğunu azaltmaya yönlendiriliyor.İspanya Hornillos de Cerrato rüzgâr çiftliğinde ise geliştirici, köy nüfusunu elde tutmak amacıyla ücretsiz ulaşım ve fiber internet fonladı. Bu örnekler, ortak mülkiyet + yerel hizmet yatırımı formülünün projelere verilen desteği iki katına çıkardığını gösteriyor.

Türkiye’de Hukuki Çerçeve ve Gündemdeki Değişiklikler

Türkiye, yenilenebilir kurulu gücünü hızla artırsa da topluluk temelli modeller hâlen sınırlı:

• 5346 Sayılı YEK Kanunu teşvik ve alım garantisi sunuyor; ancak “enerji topluluğu” tanımı bulunmuyor.

• Lisanssız Üretim Yönetmeliği 1 MW’a kadar projelere lisans muafiyeti sağlıyor; kooperatifler bu kapsamda proje geliştirebiliyor.

• Kooperatifler Kanunu en az yedi ortakla yenilenebilir enerji kooperatifi kurulmasına imkân tanıyor, fakat finansman kolaylıkları yetersiz.

• “Süper İzin” Taslağı: Şubat 2025’te kamuoyuna açılan taslak, izin süresini 48 aydan 24 ayın altına düşürmeyi hedefliyor; ancak halk katılımı takvimi henüz netleşmiş değil.

• İklim Kanunu Teklifi TBMM gündeminde; emisyon ticaret sistemi kuruyor fakat enerji topluluklarına dair spesifik hüküm içermiyor.

Eksik Nokta: Fayda paylaşımı hâlen gönüllülük esasına bağlı; rüzgâr veya güneş gelirinin belediye veya hane bazında zorunlu bir yüzdesi öngörülmüyor.

Politika Önerileri

1. “Enerji Topluluğu” Tanımını YEK Kanunu’na ekleyerek AB’deki “Citizens Energy Community” ilkesini uyarlamak.

2. Asgarî Fayda Paylaşım Standardı belirleyip gelir, kWh indirimi ya da ortak mülkiyet oranını mevzuatta zorunlu kılmak.

3. Şeffaf İzin Portalında (planlanan Süper İzin sistemi dâhil) halk katılımı takvimi ve CAN Europe’un KPI setiyle uyumlu raporlama zorunluluğu getirmek.

4. Finansman Kolaylığı: Kalkınma ajansları ve katılım bankaları aracılığıyla yenilenebilir kooperatiflerine uzun vadeli, düşük faizli kredi havuzu oluşturmak.

Avrupa, yenilenebilir enerjinin sadece iklim hedeflerine değil, yerel refaha da hizmet etmesi gerektiğini resmî politika düzeyine taşıyor. Türkiye, kapasite artış hedeflerini toplum odaklı yasal düzenlemelerle desteklediğinde yatırım maliyetini düşürme, toplumsal kabulü artırma ve iklim taahhütlerini hızlandırma fırsatını yakalayacak.