Uluslararası ticarette mal teslim ve risk paylaşımının temelini oluşturan Incoterms kuralları, ilk kez 1936’da Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayınlanmış ve o tarihten bu yana uluslararası ticareti düzenleyen en önemli referans kaynaklarından biri hâline gelmişti. Farklı dönemlerde güncellenen Incoterms kuralları, küresel ticaret uygulamalarındaki değişimleri ve lojistik süreçlerdeki gelişmeleri de yansıtarak hem ihracatçıların hem de lojistik firmalarının işlerini kolaylaştırır. Son resmi sürüm Incoterms 2020’dir ve bir sonraki resmi güncellemenin 2030’da yapılması beklenirken, “Incoterms 2025” geleceğe dair hazırlık ve öngörü çalışmaları açısından şimdiden merak konusu olmaya başlamıştır. Bu yazıda, Incoterms 2020 güncellemelerini, bunların lojistik/ticari süreçlere etkilerini ve 2025 sonrasına dair olası gelişmeleri geniş çaplı ele alacağız.
Incoterms Nedir ve Neden Önemlidir?
Incoterms (International Commercial Terms), satıcı ve alıcı arasındaki uluslararası ticari sözleşmelerde malın hangi noktada ve hangi koşullarda teslim edileceğini, risk ve masrafların hangi aşamada kime ait olacağını standartlaştırmak amacıyla oluşturulmuş kurallar dizisidir. Bu kurallar;
Riskin Geçişi: Ürünün taşıma sırasındaki zarar/risk sorumluluğu hangi noktada alıcıya devredilir?
Navlun ve Sigorta: Taşıma masrafları (navlun) ve sigorta kimin sorumluluğundadır?
Gümrük İşlemleri: İhracat, ithalat ve geçiş (transit) gümrük işlerinin yükümlülük dağılımı nasıldır?
Bu soruların standart ve herkes tarafından kabul görmüş cevaplarla açıklığa kavuşturulması, olası anlaşmazlıkların önüne geçer ve ticari işlemleri daha öngörülebilir hâle getirir.
Incoterms 2020’de Öne Çıkan Güncellemeler
2010 sürümünden 2020 sürümüne geçilirken bazı önemli revizyonlar yapıldı. Özellikle risk paylaşımı, navlun, sigorta, dijitalleşme ve güvenlik prosedürleri konularında daha net kurallar getirildi.
DAT → DPU Değişikliği
· 2010 sürümünde yer alan “DAT (Delivered at Terminal)” terimi, 2020 sürümünde “DPU (Delivered at Place Unloaded)” olarak değiştirildi. Bunun sebebi, “terminal” kavramının çok spesifik kalması ve farklı sektörlerde farklı şekillerde yorumlanabilmesiydi.
· DPU ile satıcının malları belirlenen varış noktasında boşaltarak alıcıya teslim etmesi zorunluluğu daha açık tanımlandı. “Terminal” yerine “yer (place)” ifadesi kullanıldı, böylece daha esnek bir kullanım sağlandı.
FCA (Free Carrier) Terimine Eklenen Esneklik
· FCA, satıcının malları kendi tesisinde ya da belirlenen diğer noktada (genellikle taşıyıcının depolama veya yükleme alanı) teslim etmesini ifade eder.
· 2020 güncellemesiyle birlikte; konşimentonun (Bill of Lading) satıcıya gerektiği durumlarda alıcı ve satıcı arasında güveni artıracak şekilde düzenlenebilmesi için opsiyon eklendi. Yani, deniz konşimentosu gerektiğinde alıcı, taşıyıcıyı satıcıya konşimento vermesi için yetkilendirebiliyor. Bu, özellikle bankaların akreditif işlemlerinde evrak talebi açısından önemlidir.
Sigorta Kapsamındaki Değişiklikler (CIF & CIP)
· CIF (Cost, Insurance and Freight) kuralında standart sigorta yükümlülüğüne dair ciddi bir değişiklik yapılmazken, CIP (Carriage and Insurance Paid To) için sigorta düzeyinde yükseltmeye gidildi.
· CIP’de satıcının asgari “Institute Cargo Clauses (A)” kapsamlı (geniş teminat) sigorta yaptırması önerildi. Bu, CIP ile gönderilen mallarda daha yüksek güvence sağlamak amacıyla yapıldı.
Güvenlik ve Dijitalleşme Vurgusu
· Incoterms 2020, uluslararası güvenlik prosedürlerindeki (ör. terörle mücadele, yüksek riskli bölgelerde ek güvenlik masrafları vb.) rollerin paylaşımına daha fazla değiniyor.
· Ayrıca e-ticaret ve dijital platformlar üzerinden yapılan işlemler arttıkça, elektronik belgelerin (e-B/L, e-Consignment Note vs.) önemine de işaret edilerek süreçlere uyarlanabilirlik getirildi.
Maliyet Dağılımının Daha Net Açıklanması
· Incoterms 2020 ile her kural altında “Masraflar” kalemi ayrı başlıkta netleştirildi. Bu sayede, tarafların hangi aşamada hangi maliyetleri üstlendiği daha kolay takip edilebiliyor.
Başlıca Incoterms Kuralları ve Kapsamları
Mevcut Incoterms 2020’de 11 temel teslim şekli bulunur. Bunları iki ana grup altında toplayabiliriz:
Tüm Taşıma Türlerine Uygun Kurallar
· EXW (Ex Works)
· FCA (Free Carrier)
· CPT (Carriage Paid To)
· CIP (Carriage and Insurance Paid To)
· DAP (Delivered at Place)
· DPU (Delivered at Place Unloaded)
· DDP (Delivered Duty Paid)
Deniz ve İç Su Yolu Taşımalarına Özel Kurallar
· FAS (Free Alongside Ship)
· FOB (Free on Board)
· CFR (Cost and Freight)
· CIF (Cost, Insurance and Freight)
Her bir kuralın temel farkı, riskin geçiş noktası (örneğin, satıcının deposu, gemide yükleme limanı, varış limanı, varış yeri vb.) ve masraf/sigorta paylaşımından kaynaklanır.
Örneğin:
EXW (Ex Works): Satıcı yalnızca malı kendi tesisinde hazırlar, alıcının organize ettiği taşıma aracına yükleme dahi zorunluluk değildir. Risk ve masrafların çoğu alıcıdadır.
DDP (Delivered Duty Paid): Tam tersi olarak, satıcı nihai varış noktasına kadar tüm risk ve masrafları üstlenir, gümrük vergileri dâhil olmak üzere. Alıcı için en avantajlı, satıcı için ise en maliyetli terimdir.
Incoterms 2020’nin Lojistik ve Teslim Süreçlerine Etkileri
Daha Esnek Teslim Yeri Tanımları
· Özellikle DPU ile teslimin “terminal” kavramı dışına çıkarılması; fabrika, depo, açık alan veya başka bir lojistik saha gibi çok farklı yerlerin teslim noktası olarak belirlenebilmesine olanak tanıdı. Bu, sözleşme müzakerelerinde daha yaratıcı ve pratik çözümler sunuyor.
Bankacılık ve Akreditif İşlemlerinde Kolaylık
· FCA’daki konşimento yeniliği, evrakların doğru zamanda düzenlenmesi ve akreditif koşullarını yerine getirmede yaşanan sıkıntıları azaltıyor. Böylece ödeme süreçleri daha hızlı ve sorunsuz hâle getirilebiliyor.
Sigorta Teminatlarının Netleşmesi
· CIP ve CIF gibi kurallarda sigortanın kapsamı konusunda gelen yenilikler, satıcı ve alıcının olası zararlara karşı korunmasında daha net standartlar sağlıyor.
· Özellikle CIP’de genişletilmiş teminat beklentisi, satıcıları alıcıya daha iyi koruma sunmaya yönlendiriyor.
Maliyet ve Sorumluluk Dağılımının Açık Olması
· 2020 sürümü ile sözleşme maddelerine eklenen tablo/diagramlar, taraflar arasındaki sorumluluk ve masraf dağılımını görsel olarak da özetliyor. Bu da müzakerelerde hız kazandırıyor ve yanlış anlaşılmaları minimuma indiriyor.
Dijitalleşme ile Elektronik Belge Yönetimi
· Taşıma sektöründe e-konşimento, dijital gümrükleme belgeleri ve online takip sistemleri yaygınlaştıkça, Incoterms kurallarının bu alanlarda da kapsayıcı olması önemlidir. 2020 sürümü, bu dönüşüme hazırlık aşamasında net hükümler içermese de güncelleme metinlerinde elektronik belgelerin kullanımına açıkça işaret ediyor.
Olası “Incoterms 2025” / 2030 Dönemi Gelişmeleri
Resmî olarak bir “Incoterms 2025” sürümü yayınlanması beklenmiyor; ICC, her 10 yılda bir güncelleme yapıyor ve bir sonraki standardın 2030’da revize edilmesi öngörülüyor. Ancak “Incoterms 2025” ifadesi, 2020 sonrası ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar ve 2025–2030 arasında gündeme gelecek muhtemel değişiklikler için atıfta bulunulan bir ön hazırlık süreci olarak düşünülebilir. Peki, 2020’den sonra hangi konular, yeni revizyonda ön plana çıkabilir?
Dijital Ticaretin Hız Kazanması
· E-ticaret, blockchain tabanlı akıllı sözleşmeler ve dijital ödeme platformlarının yaygınlaşması, ticaret belgelerinin otomasyonunu ve izlenebilirliğini artıracaktır.
· Akıllı sözleşmeler (smart contracts) yoluyla otomatik olarak tetiklenen ödeme ve sigorta süreçleri, Incoterms’ün dijital versiyonlarının daha ayrıntılı kurallara ihtiyaç duymasına neden olabilir.
Yeşil Lojistik ve Sürdürülebilirlik Vurgusu
· Karbon emisyonlarının azalması, çevre koruma standartlarının artması ve şirketlerin yeşil lojistik uygulamaları, Incoterms kurallarında yer almasa da, yeni eklemelerin veya açıklamaların gündeme gelmesine neden olabilir.
· Örneğin, lojistikte karbon ayak izi ve masraflarının paylaşımı gibi konular ileride Incoterms’e dolaylı olarak yansıyabilir.
Güvenlik ve Yüksek Riskli Bölgeler
· Jeopolitik gerilimler, pandemi benzeri küresel krizler ve gümrük prosedürlerinde artan sıkılaştırmalar, teslim şekillerinin risk ve masraf dağılımında yeni düzenlemeler gerektirebilir.
· Özellikle son yıllarda terörle mücadele, liman güvenliği, sınır kontrolleri gibi ek masrafların (ör. scanning, x-ray masrafları vb.) hangi tarafa ait olacağı daha detaylı incelenebilir.
EXW ve FOB’un Tekrar Gözden Geçirilmesi
· EXW, özellikle ihracat gümrük işlemleri bakımından uygulamada çeşitli zorluklar çıkarabiliyor (örneğin, bazı ülkelerde ihracat gümrük beyanını sadece ihracatçı yapabiliyor). Benzer şekilde FOB’un konteyner taşımacılığında kullanımı çoğu zaman sorun yaratıyor.
· Bu nedenle, yeni dönemde EXW ve FOB’un tanımının yeniden formüle edilmesi veya tavsiye notlarında daha fazla detayla desteklenmesi gündeme gelebilir.
Yeni Teslim Şekilleri veya Mevcut Şekillerin Birleştirilmesi
· ICC, piyasadaki uygulamalara göre Incoterms setini bazen sadeleştirmeyi, bazen de yeni bir kural eklemeyi değerlendiriyor. 2020 sürümünde DAT → DPU şeklinde dönüşüm görmüştük.
· Gelecekte, taşımacılık modlarının birbirine yakınsadığı (intermodal, multimodal) bir dönemde, teslim şekilleri de daha kolay veya birleşik bir yapıya dönüşebilir.
Değerlendirme
Incoterms 2020, uluslararası ticareti kolaylaştırma ve uygulayıcıların ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verme konusunda önceki sürümlere göre daha net ve kapsamlıdır. Ancak küresel ticaret ve lojistik dünyası hızla değişiyor. Şirketlerin, uluslararası sözleşmelerini yaparken Incoterms kurallarını yakından takip etmeleri, hem hukuki hem de operasyonel risklerini minimize edecektir.
Dijitalleşme, sürdürülebilirlik, güvenlik ve esneklik odaklı beklentiler; 2025 sonrası ortaya çıkacak veya 2030’daki resmi revizyonla nihai hâline kavuşabilecek yeni güncellemelerin habercisidir.
Firmalar, şimdiden dijital belge yönetimi, teslim yeri planlaması ve sigorta anlaşmalarını Incoterms 2020’ye uygun şekilde yapılandırmalı; taşıma sözleşmelerinde ve ticari anlaşmalarda kullanılan Incoterms terimlerinin yükümlülüklerini ayrıntılı incelemelidir.
Özellikle EXW, FCA, FOB, CIP, CIF, DPU ve DDP gibi çok sık kullanılan Incoterms kurallarında, hangi masrafın ve sorumluluğun kime ait olduğu konusunda netliğin sağlanması için sözleşmeye ek maddeler (örneğin, masraf çizelgesi, teslim yeri fotoğrafı veya kroki, konşimento düzenleme koşulları vb.) eklemek pratik ve faydalı olacaktır.
Unutmamak gerekir ki Incoterms, taraflar arasındaki ticari ilişkilerde “teslim ve risk” kurallarını standartlaştıran önemli bir çerçevedir; ancak bir sözleşmede yer alan tüm hak ve yükümlülükleri kapsamaz. Özellikle ödeme şekli, mülkiyet devri, yaptırım ve anlaşmazlık çözümü gibi konular, Incoterms’ün dışında ayrı olarak ele alınmalıdır.
Comentários